Bevrijding
April 1945 was het front op nog geen 15 kilometer afstand komen te liggen pal te oosten van Baarn, Amersfoort, Leusden en Woudenberg. De Duitsers hadden de oude Nederlandse Grebbelinie weer ingericht en bemand (onder de naam Pantherstellung) en net als in Mei 1940 lagen er vele gevechtstroepen gelegerd in het achterland rond Soesterberg, Soest, Zeist, Lage Vuursche en Hilversum.Zo dicht op het front was het vliegveld te kwetsbaar en niet meer in gebruik. Eind April begonnen Sprengkommandos met het opblazen van de startbanen en alle essentiële gebouwen op en rond het vliegveld. De vliegbasis veranderde in een grote kale ruïne.
Op de Soesterbergsestraat tussen Soest en Soesterberg werd ter hoogte van Zonnegloren een anti-tank-barricade aangelegd. Grote hoeveelheden bomen aan de Amersfoortsestraat tussen Amersfoort en Soesterberg werden omgezaagd om deze weg onbruikbaar te maken en er werd een boomstammen-wal geplaatst aan het einde van de Rademakerstraat naar Zeist toe.
De bevrijding van Nederland kwam in April 1945 voor
rekening van het 1ste Canadese leger. Dit leger was onderverdeeld
in twee corpsen, die op hun beurt weer bestonden uit meerdere
divisies. Na een opmars over de Veluwe door het 1ste Canadese
Corps was het front tot stilstand gekomen langs de Grebbelinie, nog
geen vijftien kilometer van Soesterberg. Dit Corps bestond
uit de 1e Canadese Infanterie Divisie, de 5e Canadese Pantser
Divisie en de 49e Britse Infanterie Divisie. Deze laatste divisie
bestond uit Britten, maar versterkte het Canadese corps.
's Avonds 4 Mei 1945 werd bekend dat de Duitsers zich
per 5 Mei om 08.00 uur zouden overgeven. Vol verwachting werd er
door de bevolking langs de invalwegen naar het oosten gekeken of de eerste
bevrijders al naderde. Deze lieten echter op zich wachten. De voorhoede van de
Canadese troepen bevond zich ten Oosten van Amersfoort ter hoogte van
Hoevelaken en Stoutenburg. Bij de Hogeweg in Amersfoort was de brug over het
Valleikanaal vernield. Hier moest eerst een Baileybrug gebouwd worden, voordat
de troepen Amersfoort in konden rijden. In de late avond van 6 mei was de
Baileybrug gereed en reden de eerste Canadese verkennings-troepen Amersfoort
in.
De hoofdtroepenmacht van het eerste Canadese Corps
lag geconcentreerd in de buurt van Wageningen. De Britse 49e Divisie had tot
taak vanaf Wageningen naar Utrecht te rijden en in het tussenliggende gebied de
Duitse troepen te ontwapenen. In de late ochtend van 7 mei reed het
C-eskadron van het 49e Recce Regiment met Humber pantserwagen en
Brencarriers vanuit het zuiden over de Doornse Grindweg langs de Leusderhei
naar Amersfoort, alwaar het om 13 uur aankwam. Spoedig volgde in hun spoor de
56e Infanterie Brigade over dezelfde route. Langs de zuidelijke kant
van het Truppenubung-gebied reden
voertuigen van het B-eskadron 49 Recce vooraf aan de 146e en 147eInfanterie Brigade vanaf Woudenberg naar Zeist en de 147e vervolgens
door naar Den Dolder en Baarn. Terloops wordt ook Soesterberg aangedaan. De
rechtstreekse weg van Amersfoort naar Soesterberg, Zeist en Utrecht kon nog
niet direct gebruikt worden in verband met de omgezaagde bomen en andere
versperringen. Engineers zijn druk bezig die te verwijderen met (ketting)zagen,
schoppen en bulldozers. Op sommige plekken worden daar Duitse gevangenen voor
ingezet. Na de eerste verkenningstochten begeeft in de vroege ochtend (9.00
uur) van 8 Mei de 49e Infanterie Divisie zich in een langgerekte
colonne richting het westen, naar Utrecht en omgeving. Toepasselijk was de
officiële naam van deze divisie 'Westriding'. Als embleem had deze divisie een ijsbeer. Daardoor werd deze divisie officieus de
'Polar Bear' Divisie genoemd. De 3e Canadese Infanterie
Brigade had de opdracht naar de Randstad te rijden. Zij deden dit via Doorn en
Driebergen en reden dus niet door Soesterberg. De 2e Canadese
Infanterie Brigade trok vanuit Amersfoort via Baarn en Hilversum naar
Amsterdam. Het waren dan ook eenheden van de Britse divisie die op 8 mei over
de Amersfoortsestraat reden. Zo hebben voertuigen van de 56e Infanterie Brigade en tanks van
het 11th Armoured "Ontario" Regiment stilstand gehouden in
Soesterberg. De eerste troepen worden ingekwartierd in gebouwen in het dorp. De
BS draagt de SS-ers en de Grune Polizie in de DuMouline kazerne over aan de
bevrijders.
Nieuwsgierige BS-ers rijden vervolgens met hun
Brandweer-auto naar de rand van de Leusderhei achter de Dumoulin kazerne. Daar
treffen zij talloze provisorische gevechtsonderkomens aan, gemaakt van aarde,
hout en golfplaten. De Duitse gevechtstroepen zelf bevinden zich er niet meer,
maar overal liggen nog achtergelaten etensblikken en uitrustingsstukken.
Alle Duitse soldaten in de buurt worden zo snel
mogelijk ontwapend. Ter plekke worden de wapens en munitie die zij dragen
ingenomen. In de chaos zijn er tal van burgers die wapens en munitie hebben
weten te bemachtigen en snel vallen er gewonden door onzorgvuldige omgang. De
Britse soldaten en de BS inspecteren in hoog tempo de militair-gebruikte
gebouwen. Allerhande wapens uit de buurt worden verzameld en gedeponeerd op de
appelplaats van de Du-Moulin kazerne. Spoedig lig hier een hoop van geweren,
PanzerFausten, mortieren, pistolen, granaten en dergelijke.
Naast deze kleinschalige ontwapening op allerlei plekken, vond er grootschalig georganiseerde ontwapening op speciaal aangewezen gebieden plaats.
De 346e Infanterie Divisie moest zich voor ontwapening verzamelen in De Treek bij Oud-leusden. De 6e FallschirmJager Divisie moest zich verzamelen in de regio van Lage Vuursche, met ontwapening op enkele aangewezen weilanden bij Soestdijk.
Stichting Legerplaats Soesterberg heeft sinds 2013 meerdere artikelen geschreven en gepubliceerd met betrekking tot de grootschalige ontwapening in de directe omgeving.
Een uitgebreid verslag (update 2022-2023) van de ontwapening in de regio Eemland vindt u in 4 delen hier:
Een vervolgartikel daarop met aanvullingen met betrekking tot de betrokken geallieerden eenheden: Artikel Soestdijk bevrijdingstijd.pdf
En nog een vervolgartikel met betrekking tot de explosie: Artikel Fatale explosie 10 mei 1945 nader onderzocht.pdf |
|
Na een week was de ontwapening gevorderd en
hadden de eenheden van de betreffende 56e Brigade gelegenheid een parade te
geven in het centrum van Amersfoort. Eind Mei ging deze Britse Brigade met de
rest van de 49e Divisie en brigades uit de 1e Canadese Infanterie Divisie naar
Duitsland om daar als bezettingsmacht te fungeren. De vrijgekomen plaatsen
werden spoedig ingenomen door Canadese manschappen van diverse eenheden. Ten
oosten van Soesterberg, van Amersfoort tot Zwolle/Deventer, lagen eenheden van
de 2e en 3e Canadese Divisie. Ten westen van Soesterberg, o.a. bij Bilthoven,
lagen eenheden van de 1e Canadese Divisie. Soesterberg lag hier eigenlijk
precies tussenin en had in de vorm van de kazerne, het Kamp van Zeist en de
gevorderden gebouwen en villas uitstekende legeringsfaciliteiten. Het gevolg is
dat in Soesterberg meerdere eenheden van verschillende Divisies gelegerd zijn
geweest. Onder andere in de DuMoulinkazerne, het voertuigenpark en het Kamp van
Zeist, maar ook in tentenkampen in de Paltz en rond de Stomperd en in
gevorderde villa's op de Amersfoortseweg. Vaak waren deze eenheden maar van
korte duur hier. Eenheden waarvan bekend is dat ze in en rond Soesterberg
gelegerd zijn geweest zijn 1e Medium Regiment R.C.A., de Canadian Grenadier
Guards, het Hastings & Prince Edwards Regiment, 2 Canadian Heavy Anti
Aircraft Regiment en het 13e Field Regiment R.C.A.. Naast deze voormalige
gevechtseenheden waren er talloze ondersteunende eenheden aanwezig. Zo
verzorgde het Lorne Scots of Canada Regiment de bewaking van militaire objecten
en hield een eenheid van het 78e ADOS Depot zich bezig met het verzamelen en
vernietigen van Duits legermateriaal.
Het 1e Medium Regiment RCA :
Na diverse activiteiten door het land vlak na de bevrijding betrok het Regiment na het inleveren van hun wapens op 19 Juni 1945 Vliegveld Soesterberg. Op 9 Juli vertrokken zij naar Amersfoort om vanuit daar te vertrekken naar Engeland.
|
14 May 1945: Regiment moved to Harskamp, here until 26th June, we lived in great comfort in a regular army camp, complete with regimental cinema and dance hall. The Regiment had entrusted to its care a large PW camp containing nearly 4000 German soldiers and Dutch SS Troops. Soon as the Germans were segregated and returned to the Fatherland, but guard duties over the rest required one complete Bty on the camp, one in reserve on ten minutes call, while the third Bty had a day off. On 26th June the Dutch Army took over Harskamp, and the Regiment moved to bivouac by Soesterberg Airfield under canvas. In die periode werd hun regimenthistorie-boek geschreven en uitgegeven: "A History of 2 CDN HAA Regiment 1939-1945, Soesterberg
|
|
Huis ter Halve en Het Zwaantje waren aangewezen als ´Leave Centers´, waar de canadese soldaten ´s avonds en in de weekenden zich konden vermaken met drank, film en ander vertier. Tevens was er een Canadese buslijn die van Soesterberg via Zeist naar Utrecht ging. En uiteraard was Amsterdam geliefd als uitstap.
 |
Regelmatig werden defilés en demonstraties gegeven ter vermaak van de lokale bevolking. Zoals op 4 Juni 1945 in het gebied Leusderheide/De Treek door het Canadese Carleton and Yourk Regiment (Foto links, collectie SLS 39-45) Ten ere van de Canadese Dag van de Arbeid wordt op 1 September 1945 een grootschalig festijn georganiseerd op het terrein van de vliegbasis rond De Stomperd, met Rodeo, sportwedstrijden, kermis, optochten en een dansavond. (Fotos onder, collectie Calgary Highlanders. Programmaboekje, collectie SLS 39-45) |
Uit verslag van Regiment South Saskatchewan:
Iedere soldaat mocht een vrouwelijke gast meebrengen. De feestelijkheden werden geopend door Lt-genraal Simonds, de bevelhebber van de Canadian Forces in the Netherlands. Gratis Hamburgers, Hotdogs, Coca Cola en koffie waren een tractatie voor de duizenden burgers en soldaten. Amerikaanse sportploegen gaven demonstraties softball en hardball. Er waren optochten, concerten, films, shows, rodeo en ook enkele presentaties door burgers. Na het avondeten gingen de danspaviljoens open waarbij elk regiment zijn eigen danstent had. Het feest duurde tot diep in de nacht. Naar schatting waren er 60.000 man. (bron: Canadezen in Actie – Bollen en Vroemen).
Iedere soldaat mocht een vrouwelijke gast meebrengen. De feestelijkheden werden geopend door Lt-genraal Simonds, de bevelhebber van de Canadian Forces in the Netherlands. Gratis Hamburgers, Hotdogs, Coca Cola en koffie waren een tractatie voor de duizenden burgers en soldaten. Amerikaanse sportploegen gaven demonstraties softball en hardball. Er waren optochten, concerten, films, shows, rodeo en ook enkele presentaties door burgers. Na het avondeten gingen de danspaviljoens open waarbij elk regiment zijn eigen danstent had. Het feest duurde tot diep in de nacht. Naar schatting waren er 60.000 man. (bron: Canadezen in Actie – Bollen en Vroemen).
Medio December 1945 - Januari 1946 vertrokken de laatste
Canadese troepen uit de kazernes in de regio (DuMoulin-Kazerne en b.v. ook uit
de Willem III kazerne te Amersfoort). Hun taak zat er op en na jaren van huis
te zijn geweest was de tijd nu gekomen om terug te keren naar hun eigenlijke
leven in hun geboorteland.